PEKİN - Fuat Kabakçı

Çin'in Birleşmiş Milletler’e 2009'da sunduğu 9 kesik çizgili haritayla yaklaşık yüzde 80’i üzerinde hak iddia ettiği Güney Çin Denizi’nde yapılan askeri tesisler, bölgedeki tansiyonu yükseltiyor.

Filipinler, Vietnam, Malezya, Brunei ve Endonezya’nın kıyısı bulunduğu Güney Çin Denizi’nde irili ufaklı yüzlerce adacık, kayalık ve sığ alanlar yer alıyor. Bölge ülkeleri, kıta sahanlıklarını "Özel Ekonomik Bölge" olarak belirleyerek Güney Çin Denizi'nin zengin yeraltı ve balıkçılık kaynaklarını sınırları içine almaya çalışıyor.

Söz konusu ülkeler, Güney Çin Denizi’nde çeşitli ada veya adacıklar üzerinde hak iddia ederek silahlandırma yarışı içindeyken bölge dışından ABD de yıllık yaklaşık 5 trilyon dolarlık ticaret ve nakliyenin sağlandığı güzergahta savaş gemileriyle seyrüsefer serbestisi çerçevesinde varlık gösteriyor.

Çin’in Güney Çin Denizi’ndeki “barışçıl" faaliyetleri

Çin, 1947’de yayımladığı 9 kesik çizgili haritayla yaklaşık 3 milyon kilometrekarelik bölgenin yaklaşık yüzde 80’i üzerinde hak iddia ediyor. Hak iddia ettiği adaların bazılarına askeri tesisler inşa eden Çin, üçü yapay biri doğal olmak üzere dört adaya havalimanı ya da uçak pisti inşa etmiş durumda.

Çin'in Güney Çin Denizi’nde hak iddia ettiği bölgede Şişa (Paracel), Congşa, Nanşa (Spratly), Dongşa adalar grubu bulunuyor. Bu adalar grubu, birçok kayalık, sığlık ve adacığı da içine alıyor.

Kendi öz savunma hakkını uluslararası hukuka göre kullandığını öne süren ve askeri tesisler inşa eden Çin’in, Nanşa Adaları grubunda Subi Resifi (Cubiciao), Fiery Cross Resifi (Yongşudao) Mischief Resifi (Meciciao) adlı yapay adaları, Şişa adalar grubunda ise Moody adası (Yongşingdao) bulunuyor.

Pekin yönetiminin, 2012 yılından bu yana kontrolü altında tuttuğu Scarborough sığlığı (Huangyendao), Filipinler ile Çin arasında sıklıkla gerginliği yol açıyor. Ancak Filipinler Devlet Başkanı Rodrigo Duterte'nin geçen yıl Çin'e yaptığı ve "başarılı" olarak nitelediği ziyaretinden bu yana iki ülke arasındaki ilişkilerde gerginlik yerine sakinlik hakim.

"South China Morning Post" gazetesi, geçen yıl haziran ayında Çin Halk Kurtuluş Ordusundan bir yetkiliye dayandırdığı haberinde, Pekin yönetiminin Scarborough sığlığına havaalanı inşa edeceğini duyurmuştu.

Çin, Huangyendao’yu askerileştirilmesi durumunda 5 trilyon dolarlık ticaret güzergahını üç taraftan izleme, gözlem ve takip etme imkanına kavuşacak. Askerileştirilen adalara uzaydan bakıldığında Pekin yönetiminin bölgede askeri üs üçgeni oluşturma çabasında olduğu görülüyor.

Merkezi Washington'da bulunan Asya Denizcilik ve Şeffaflık İnisiyatifi (AMTI), bu adaların bazılarında uçak ve füzelere karşı hava savunma sistemi yerleştirildiğine ilişkin uydu fotoğrafları yayınladı.

Yerleştirilen füze sisteminin HQ-9 (HongÇi- Kızıl Bayrak) adlı uzun menzilli hava savunma sistemi olduğu iddia ediliyor. Söz konusu faaliyetleri yalanlamayan Çin Dışişleri Bakanlığı, uluslararası hukuka göre ülkenin egemenlik alanındaki bölgelerde "kısıtlı" miktarda öz savunma hakkını kullandığını kaydetti.

Güney Çin Denizi’nde hava savunma bölgesi

Geçen yıl Güney Çin Denizi’nde Hava Savunma ve Tanımlama Bölgesi (ADIZ) ilan edeceğini açıklayan Çin, üçgenin tamamlanması durumunda adı konmamış bir ADIZ alanı oluşturacak. Bu sayede ülke, yıllık 5 trilyon dolarlık ticaret güzergahını hem denizden hem de havadan kontrol, gözlem ve takip etme olanağına ulaşacak.

ADIZ, ülkelere deniz, hava ve kara sınırlarının ötesinde bulunan denizlerde hem deniz hem de havadan kontrol, takip ve denetim yapma imkanı sağlıyor. Ancak Pekin yönetimi şimdiye kadar ADIZ bölgesi ilan etmedi.

Güney Çin Denizi’ndeki ABD-Çin gerginliği

Çin’in Güney Çin Denizi’ne yönelik hak iddialarına karşın ABD de Güney Çin Denizi’nde askeri varlığını artıracağının sinyallerini veriyor.

ABD donanmasının Japonya'daki 7. filosuna bağlı savaş gemileri, Güney Çin Denizi'nde tatbikat ve devriye görevleri yapıyor. San Diego’daki 3. filoya bağlı savaş gemileri, geçen yıl belirli aralıklarla Güney Çin Denizi’nde seyrüsefer serbestisi adı altında devriye görevleri yaptı. Son olarak 25 Aralık'ta "USS Decatur" adlı güdümlü füze destroyerinin Güney Çin Denizi’nde devriye yapması, Çin’in tepkisine yol açtı.

ABD ve bölge ülkelerinin söz konusu bölgede yaptıkları askeri faaliyetleri dikkatle izleyen Çin’in Güney Denizi (Güney Çin Denizi) Donanmasında altısı nükleer yakıtlı olmak üzere 26 denizaltı ve 90'dan fazla çeşitli özeliklerde donanma gemisi bulunuyor.

Öte yandan ABD’de Donald Trump’ın başkan seçilmesinden sonra iki ülke arasında Güney Çin Denizi konusunda gerginlik tırmanıyor.

Çin Halk Kurtuluş Ordusunun (ÇHKO) internet sitesinde yer alan makalede, "Bazı Amerikalı politikacılar, dünya lideri konumlarının sürmesini Çin ile Asya Pasifik bölgesinde yapacakları mücadeleye bağlıyor ancak bu oyun son derece tehlikeli ve mantıksız. Savaş istemiyoruz ancak birileri Çin'in kapısını çalarsa savaştan da korkmayız.” ifadeleri yer aldı.

ABD Dışişleri Bakanı Rex Tillerson, geçen ay yaptığı açıklamada, "Çin'in Güney Çin Denizi'ne erişimini engellemeliyiz." dedi.

Vietnam'ın inşaat faaliyetleri

Vietnam’ın Nanşa Adaları grubunda bulunan Ladd Resifi (Rıcicao) üzerinde uçak pistleri bulunuyor.

Vietnamlı yetkililer, devam eden inşaat faaliyetleri konusunda açıklama yapmadı ancak uzmanlar, Hanoi yönetiminin adada askeri tesis inşa ettiği üzerinde duruyor.

Çin Dışişleri Bakanlığı, söz konusu çalışmalara ilişkin Vietnam’a Çin'in egemenlik haklarına saygı duyma, yasa dışı işgal ve inşaat faaliyetlerini durdurma çağrısı yaptı.

Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi (CSİS) de geçen yıl Vietnam’ın Ladd Resifi'ndeki uçak pistine ekleme çalışmaları yaptığını belirtti.

AMTI de Vietnam’ın Güney Çin Denizi’nde denizi doldurarak oluşturduğu suni adacıklara son birkaç yılda 23 hektarlık alan eklediğini duyurdu.

Bunun üzerine, Çin Dışişleri Bakanlığı, Vietnam’ın faaliyetlerine karşı çıktıklarını belirterek bu ülkeyi yasa dışı pist uzatma çalışmalarını durdurmaya ve Çin'in egemenlik haklarına saygı duymaya çağırdı. AMTI, raporunda ayrıca Vietnam’ın kontrol ettiği adalarda, Çin’in yapay adalara inşa ettiği askeri tesisleri vurmak için roket ve füze sistemleri konuşlandırdığını aktardı.

Uzmanlar 3 kilometre uzunluğundaki bir pistin hem sivil hem de askeri uçakların iniş ve kalkış yapabilmesi için yeterli olacağını belirtiyor.