آنکارا/ دکتر محمد عبدالمجید، کارشناس ایران/ خبر تحلیلی/ خبرگزاری آناتولی

انتخاب رئیس جمهور ایران برای دو دوره متوالی، از زمان تاسیس نظام جمهوری اسلامی در این کشور، به استثنای برکناری حسن بنی صدر نخستین رئیس جمهور آن توسط آیت الله خمینی، به یک قاعده تبدیل شده است، اما احتمال می روند این روند برای انتخاب مجدد حسن روحانی دچار مشکل شود.

قبل از ورود به مباحث پیرامون دستاوردها یا ناکامی های روحانی، باید گفت که «بیت رهبری» سیاست کلی ایران را مشخص می کند و دولت های این کشور مجری آن هستند. از این منظر انتخابات ریاست جمهوری، پارلمان و قوه قضائیه، تنها نمایی از یک دولت مدرن بوده و در واقع رهبر ایران صاحب حرف اول و آخر و صاحب قدرت در این کشور است. بنابراین رئیس جمهور در ایران، تنها این سیاست ها را اجرا می کند و لذا نمی توان از وی توقع زیادی داشت.

روحانی پیش از قوه مجریه، 15 سال به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی ایفای وظیفه کرده و مسئولیت مذاکرات هسته ای را بر عهده داشت. در سال 2005 پس از نگرانی آیت الله خامنه ای از روند مذاکرات هسته ای، از این سمت بر کنار شد.

او تا سال 2013 در جناح اصولگرایان بود، اما تغییر شرایط باعث شد که با افکار اصلاح طلبی بروز دوباره نماید و آرای جناح اصلاح طلب را که پس از انتخابات ریاست جمهوری 2005 از صحنه سیاست دور شده بودند، کسب کند.

ارزیابی دوره ریاست روحانی ایجاب می کند که کار وی در زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی، مدنی و فرهنگی مورد بحث قرار گیرد تا دستاوردها و شکست های ریاست جمهوری وی مشخص شود. روحانی در تبلیغات انتخاباتی قبلی خود کلید را شعار قرار داد تا ایرانی ها را متقاعد کند که کلید حل مشکلات در دست دارد و در تبلیغات خود از شعارها و وعده های پرحرارت مانند حل توافق هسته ای، توافق با غرب که تمام مشکلات این کشوررا حل می کند و هر شهروند در مدت کوتاه آثار مثبت این توافق را در سفره و جیب خود می بیند، توانست رای اکثریت را به دست آورد.

با این حال این روزها که مدت ریاست جمهوری وی رو به پایان می رود، مخالفان و اکثر هواداران روحانی معتقدند که وی نتوانست وعده های انتخاباتی خود را اجرا کند و دوران ریاست جمهوری وی با شعارهای پر حرارت و آمار و ارقام توهمی و خیالی مملو بوده و در واقع چیزی مهمی تحقق نیافته است.

- قدرناشناسی روحانی نسبت به متحدانش

روحانی با شعارهای اعتدال و شکست انزوا و لغو تحریم های اقتصادی، رای اصلاح طلبان را کسب و به عنوان رئیس جمهور این کشور انتخاب شده بود، اما پس از رسیدن به این سمت نسبت اصلاح طلبان قدرناشناسی کرده و پست های حساس را به اصول گرایان تقدیم کرد. این اصولگرای سابق متوجه شده بود که اصلاح طلبان به جز پشتیبانی از وی چاره دیگری ندارند و از متحدان خود کناره گرفت. وی حتی از انتخاب محمد رضا عارف که در انتخابات ریاست جمهوری به نفع او از رقابت‌ها کناره رفته بود به عنوان رئیس مجلس شورا پشتیانی نکرد و از رقیبش علی لاریجانی حمایت کرد.

- نزدیک شدن به غرب و دورشدن از کشورهای اسلامی

رسیدن به توافق هسته ای با غرب و شکست انزوای ایران از دستاوردهای روحانی است، اما باید گفت که این توافق به دلیل مشکلات اقتصادی که این کشور با آن مواجه شده بود؛ با وجود روحانی یا عدم وجودش باید صورت می گرفت. علاوه بر این رهبر این کشور بر این باور بود که راه نجات از این مشکلات، توافق با غرب است. باید خاطرنشان کرد که روند مذاکرات هسته ای در عمان چند ماه قبل از انتخاب روحانی به ریاست جمهوری ایران با دستور آیت الله خامنه ای آغاز شده بود.

روحانی نخستین رئیس جمهور ایران بود که با باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا طی تماس تلفنی گفتگو کرده و دوران وی شاهد دیدارهای مسئولین اروپایی از تهران بود و این عوامل باعث شد که ایران از همسایگان خود دوری کند و از کشورهای اسلامی دور شود. زمانی که روحانی به سمت ریاست جمهوری ایران رسید روابط این کشور که از رژیم اسد پشتیبانی می کند، با کشورهای عربی دچار تنش شده بود.

مردم منطقه امیدوار بودند که رئیس جمهور جدید ایران، برای حل بحران سوریه و کاهش تنش با کشورهای عربی و علاقه حسن همجواری با کشورهای خلیج به رهبری عربستان سعودی اقدام می کند، اما واقعیت ثابت کرد که تفاوت میان احمد نژاد و روحانی تنها در این بود که روحانی دیپلماتیک صحبت می کرد و در واقع میان این دو تفاوتی وجود نداشت.

در سال های اخیر روابط ایران با کشورهای اسلامی به ویژه کشورهای حوزه خلیج رو به وخامت بیشتر گذاشت و پس از حمله به سفارت عربستان سعودی، روابط دپلماتیک میان این دو کشور قطع شد و به دنبال این حادثه، سومالی، سودان، جیبوتی، مالدیو کومور و بحرین نیز روابط خود را با تهران قطع کردند.

علاوه بر این، سازمان همکاری های اسلامی در نشست استانبول 2016 برای نخستین بار در تاریخ خود با صدور بیانیه ای و با اتفاق ارای تمام کشورهای عضو دخالت ایران و حزب الله را در منطقه از جمله در سوریه، یمن، کویت و بحرین محکوم کرد که به دنبال آن رئیس جمهور ایران این نشست را ترک کرد. همچنین روابط این کشور با ترکیه دچار مشکلات شده و به ویژه در مورد بحران سوریه تنش افزایش یافت.

مسلم است که بد شدن روابط ایران با محیط اسلامی خود در دوران روحانی آغاز نشده است بلکه دخالت این کشور به دستور رهبر قبلا آغاز شده بود اما روحانی نتوانست به این روابط بهبود بخشد و یا تنش را کاهش دهد. باید خاط نشان کرد که وزارت امور خارجه ایران در دوران روحانی به ویژه در مسئله سوریه تبدیل به سخنگوی سپاه شد.

-ناکامی در اقتصاد

روحانی در تبلیغات انتخاباتی خود 4 سال پیش شعارهای و وعده های برای حل مشکلات بی کاری و مبازه با فساد بلند کرده بود و طبق برنامه اصلاحات اقتصادی وی برای 4 میلیون نفر جای کار ایجاد شده و این کشور از فساد اداری و گرانی نجات می یافت. اما این وعده ها تحقق نیافت.

به گزارش مرکز آمار ایران بیکاری طی سال گذشته به 22 درصد حدود 5 میلیون نفر افزایش یافته است. این در حالی است که منابع غیررسمی و کاشناسان تاکید کردند که شمار بیکاران در این کشور به 7 تا 10 میلیون نفر می رسد. همچنین قبل از انتخاب روحانی شمار گارگران حدود 22 میلیون و 191 هزار نفر بوده و سال گذشت این تعداد به 21 میلیون 860 هزار کاهش یافت و به گفته محسن جلال پور- رییس سابق اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در هر ساعت 150 نفر در این کشور به کاروان بیکاران می پیوندند.

همچنین گزارش های اخیر حاکی از اینکه فقر و گرانی افزایش یافته و حدود 40 در صد ایرانی ها زیر خط فقر هستند که این باعث شده هزاران ر آموزش محروم شوند. به گفته مصطفی میرسلیم کاندید ریاست جمهوری ایران تعداد افراد بی‌سواد در این کشور بیش از 10 میلیون نفر هستند و به گفته محدباقر قالیباف دیگر کاندیدای ریاست جمهوری این کشور 10 درصد جمعیت این کشور در فقر مطلق هستند و گرسنه می‌خوابند.

مخالفان روحانی معتقدند که افزایش مشکلات اقتصادی در ایران به دلیل تمرکز این کشور به سیاست خارجی، حل پرونده هسته ای و برقرار روابط با غرب بود که باعث فراموش شدن مشکلات داخلی شد و پس از گذشت دو سال از توافق هسته ایران شاهد بهبود اقتصادی نشد بلکه رکود اقتصادی و بیکاری افزایش یافت، اما طرفداران روحانی علت مشکلات اقتصادی را به کاهش یافتن قیمت نفت و خالی بودن خزانه این کشور ربط می دهند.

اما در دولت های ایران سرزنش حکومت قبلی به یک چیزی معمولی مبدل شده است. برای مثال روحانی احمدی نژاد را مسئول بحران می دانست و او نیز محمد خاتمی را مسئول بحران در این کشور می دانست وغیره.

همچنین در اواخیر ده ها کارخانه به علت بحران شدید مالی و رکود اقتصادی بسته شد و در این دوران رسوایی آشکار شد که 950 از مدیران ارشد دولتی ماهانه تا 47 هزار دلار حقوق گرفته اند در حالی که حقوق یک کارمند ماهانه به 500 دلار می رسد. علاوه بر این روحانی نتوانست از قاچاق کالا که توسط سپاه بطور غیرقانونی به این کشور وار می شود، جلوگیری کند و این به این معناست که خزینه دولتی سالانه از 15 میلیارد دلار محروم شد.

۰اجرای احکام اعدام در دوران روحانی رکورد را زد که حداقل 3000 نفر از جمله ده ها نفر زیر 18 سال و زنان مانند ریحانه جباری اعدام شدند، اما با توجه به عدم شفافیت ومخفی کردن اعداد حقیقی توسط مقامات، آمار واقعی احتمالا بیشتر باشد.

-ناکامی روحانی در زمینه حقوق و آزادی های عمومی

روحانی در تبلیغاتی انتخاباتی خود نیز گفته بود: اگر رئیس جمهور شوم امن و آزادی هارا فراهم می کنم. او همچنین وعده داد که به بازداشت خانگی موسوی و کروبی رهبران جنبش سبز پایان می دهد، اما این وعده ها تحقق نیافته اند.

همچنین فشار امنیتی علیه شهروندان کاهش نیافت و زندانیان سیاسی نیز آزاد نشدند بلکه بسیار از فعالان سیاسی بازداشت و فشار علیه زندانیان سیاسی افزایش یافت.احزاب نیز در دوران حکومت او پیشرفت قابل توجهی نداشته اند.

-آزادی مطبوعات در دوران روحانی

ایران امسال در رده بندی آزادی مطبوعات از میان 180 کشور در جایگاه 165 قرار گرفت. چندین روزنامه ها از جمله «آسمان»، «هم مهین»، «بهار» و «نشاط» بسته شد در حالی که این روزنامه وابسته به طرفداران انقلاب بود و همچنین فشار بر کاربران اینترنتی تشدید شد.

نقض حقوق اقلیت ها در دوران روحانی

از مهمترین وعده های انتخاباتی روحانی برای اقلیات های دینی و قومی این بود که حقوق اتباع این اقلیت ها احترام خواهد شد و دولت به امور آنها دخالت نکرده و مکان مناسب برای ادای عبادات و شعایر دینی و مذهبیشان فراهم خواهد کرد.

علیرغم چنین وعده ها نقض حقوق اقلیات ها ادامه داشته و بشیتر بازداشت شدگان توسط اطلاعات ایران از اقلیات دینی، مذهبی و قومی بودند.وضعیت اهل سنت بهتر نشد تاکنون حاکمان مناطق اهل سنت بر خلاف دیگر مناطقاز اتباع این مذهب و از اهالی این مناطق نیستند .

باید خاطرنشان کرد که در این دوران ده ها نفر از جوانان اهل سنت اعدام شده و علمای آنها محاکمه و ممنوع الخروج شدند. علاوه بر این تخریب یا بسته شدن مساجد و مدارس اهلا سنت ادامه یافت از جمله مسجد پونک در تهران به بهانه فعالیت های غیر قانونی تخریب شده و مساجدی در شهرستان بیرجند و مسجد رضوان شهر در تالش و مدرسه «السنه النبویه» وابسته به اهل سنت درمشهد بسته شدند. همچنین شمار از بهائیان بازداشت شدند.

علی‌رغم کارنامه ضعیف دولت حسن روحانی و از دست دادن بسیاری از هوادارن خود و ناامیدی در اصلاح و بهبود یا تغییر وضعیت حالی، رای دهندگان ایرانی درمیان بد و بدتر قرار گرفته اند و ناچار به روحانی رای دهد، زیرا جایگزین وی، قالیباف یا ابراهیم رئیسی خواهد بود که هر دو افراطی تر و همیشه به دنبال شعارهای انقلاب خمینی هستند و همچنین بعید است که دو کاندید مذکور توفیقی در سرمایه گذاری بیشتر و بهبود وضعیت شهرواندان قادر داشته باشند.