ABUJA - Gökhan Kavak

Devlet Başkanı Muhammed Buhari liderliğindeki Batı Afrika ülkesi Nijerya, yolsuzluklar, ekonomik kriz, kabile çatışmaları ve Boko Haram terör örgütünün saldırıları başta olmak üzere, birçok sorunla mücadele ediyor.

Ülkede 2000'li yılların başından beri varlık gösteren Boko Haram, lideri Muhammed Yusuf'un gözaltındayken ölmesinin ardından, 2009'da kitlesel şiddet eylemleri düzenlemeye başladı ve günümüze kadar Nijerya başta olmak üzere Çad, Kamerun ve Nijer'de düzenlediği saldırılarla varlığını hissettirdi. Nijerya ordusu tarafından ülkenin kuzeydoğusunda bulunan Sambisa ormanı kırsalında örgüte yönelik askeri operasyonlarda ilerleme kaydedilse de, Boko Haram üyelerinin stratejik noktalara düzenlediği saldırılar ulusal ve uluslararası kamuoyunda yankı uyandırmaya devam ediyor.

Stratejik noktalara saldırılar

Nijerya ordusu tarafından son zamanlarda Boko Haram örgütüne yönelik etkili operasyonlar yapılmasına rağmen, örgüt stratejik hedeflere bombalı saldırılar düzenleyerek ismini duyurmaya devam ediyor. Çad gölü havzasında 31 balıkçının öldürülmesi, Borno eyaletinde petrol arama çalışması yürüten heyete yönelik saldırı ve Adamawa eyaletindeki bir köye düzenlenen saldırı, örgütün stratejik hedefler gözettiği kanaatini güçlendiriyor.

Boko Haram örgütü tarafından düzenlenen saldırının, Çad gölü havzasının önemli geçim kaynaklarından biri olan balıkçılık faaliyetlerine yönelik yasağın hükümet tarafından kaldırılmasından sadece bir hafta sonra gerçekleşmesi dikkat çekiyor. Yasak kararı, bölgedeki balıkçılara yönelik Boko Haram saldırılarını önlemek için alınmıştı. Saldırının ardından açıklama yapan Borno eyaleti valisi Kashim Shettima, örgütün etkisinin devam ettirdiğine dikkat çekerek “Bu olaylar bize Borno eyaletindeki krizin seviyesini gösteriyor” dedi.

Örgüt tarafından Nijerya'nın doğusundaki Adamawa eyaletinde düzenlenen ve 6 kişinin hayatını kaybetmesine neden olan saldırı da, eyaletin UNESCO tarafından ‘Dünya Mirası’ listesine alınan ve 2014 yılında örgüt tarafından tahrip edilen 16. yüzyıldan kalma Sukur yerleşimine ev sahipliği yapması nedeniyle, stratejik bir saldırı olarak değerlendiriliyor. Saldırının tam da bölge turizmini geliştirmek amacıyla tarihi Sukur yerleşiminin onarılacağının Nijerya makamları tarafından açıklanmasının ardından gerçekleşmesi gerçekten dikkat çekiciydi. Nijerya Müze ve Anıtlar Komisyonu (NCMM) genel müdürü Yusuf Osman, saldırıdan bir hafta önce yaptığı açıklamada “Gelecek birkaç hafta içinde Sukur bölgesinde çalışmalara başlayacağız. Tarihi öneme sahip Sukur bölgesinin yeniden inşa ve onarımıyla buraya turistlerin ilgisinin artmasını bekliyoruz. Bu amaçla uluslararası kuruluşların da desteklerini bekliyoruz” demişti. Boko Haram’ın Adamawa’da düzenlediği saldırıdan sonra, bölgedeki turizmin gelişimine yönelik projelerin güvenlik kaygısıyla ertelenebileceği gündemde.

Örgütün bir diğer stratejik saldırısı ise Borno eyaletinde petrol arama çalışmaları yürüten ekibe yönelik saldırıydı. Aralarında jeoloji uzmanı akademisyenlerin de bulunduğu ekibe yönelen saldırıda birçok insan hayatını kaybetmiş ve hayatta kalan ekip üyeleri kaçırılmıştı. Boko Haram saldırıdan sonra, kaçırdığı akademisyenlerden Yusuf İbrahim ve Solomon Yusuf'un videolarını yayımlamış, videoda konuşan Solomon “Devlet Başkanı Vekili Yemi Osinbajo'dan, kurtarılmamız için gelip Ebu Musab el-Barnavi liderliğindeki ‘Halife’nin askerlerinden (Boko Haram) görüşme talep etmesini istiyorum” diyerek çağrıda bulunmuştu. Saldırının ardından Nijerya hükümeti ülkenin kuzeydoğusundaki petrol arama çalışmalarını durdurma kararı aldı. Yaşanan bu gelişmeler, çoğunluğu Müslüman olan, açlık ve kuraklıkla mücadele eden Nijerya’nın kuzeydoğusunun kalkınmasına karşı dikkate değer bir darbe oldu.

Saldırılar iç siyasetle bağlantılı mı?

Boko Haram saldırılarının iç siyasi süreç ile bağlantılı olduğu da tartışılan konular arasında. Nijerya'da faaliyet gösteren Şiddet Karşıtı Barış İnisiyatifi (NPI) başkanı Muhammed Sahnun, örgütün son zamanlarda artan saldırılarının 2019 seçimlerine yönelik olduğunu iddia ediyor. Örgüte yönelik etkili askeri operasyonlara dikkat çeken Sahnun “Son yıllarda Boko Haram büyük bir bozguna uğratıldı. Fakat örgütün son zamanlarda düzenlediği saldırılar, 2019 başkanlık seçimleri öncesi siyasi bir oyundur” diyor. Sahnun ayrıca, örgütün son zamanlardaki saldırılarının artışında yolsuzluklara bulaşan bazı yöneticilerin etkili olduğunun da altını çiziyor.

Yolsuzlukların kıskacında terörle mücadele

Boko Haram örgütüyle mücadele eden Nijerya, sorunu yurtdışından askeri malzeme satın alarak ve bölgeye yatırım yaparak çözmeye çalışıyor. Ancak ülkedeki yolsuzlukların devam etmesi, sorunun çözülmesinin önündeki en önemli engel olarak kalıyor. Nitekim Nijerya hükümeti tarafından Boko Haram’la mücadele için alınması planlanan askeri malzemelerin satın alma sürecindeki yolsuzluklar ve çatışmalardan etkilenen bölge halkına yönelik insani yardımların adil bir şekilde dağıtılamaması, ülke içindeki tartışmaların artmasına ve Boko Haram ile mücadelenin sekteye uğramasına neden oluyor.

Boko Haram militanlarıyla Nijerya ordusu arasında devam eden çatışmalardan en çok siviller zarar görüyor ve ülkede yaklaşık 14 milyon insan yardıma muhtaç durumda. Nijerya'nın kuzeydoğusunda yaşanan çatışmalardan şimdiye kadar 26 milyon insan etkilendi; 1,8 milyon insan da evlerini terk etmek zorunda kaldı.

Ülkenin kuzeydoğusunda devam eden çatışmalar ve örgütün sivil yerleşim yerlerine yönelttiği saldırılar nedeniyle evlerini terk etmek zorunda kalan sivillere verilmesi gereken yardımların yüzde 50'sinin ihtiyaç sahiplerine ulaştırılamadığını dile getirerek durumun ciddiyetini ortaya koyan Nijerya Devlet Başkanlığı Sözcüsü Laolu Akande, yardımlarda yapılan usulsüzlüklere dikkat çekerek özeleştiri yapıyor.

NPI başkanı Muhammed Sahnun da yine yolsuzluklara dikkat çekerek “Yolsuzluğa bulaşmış yöneticiler nedeniyle yardımlar mülteci kamplarına yeteri kadar ulaştırılamıyor. Yardım malzemeleri ya başka yerlere gidiyor ya da bu yöneticiler tarafından etrafındakilere hediye olarak dağıtılıyor” sözleriyle ülkedeki krizi ortaya koyuyor.

Yaklaşık 200 milyon nüfusa sahip, Afrika'nın en büyük ekonomik güçlerinden Nijerya, ekonomik, siyasi ve sosyal birçok sorun ile mücadele ediyor. Ülke petrol ve doğalgaz gibi yeraltı zenginliklerinden büyük gelirler elde etmesine rağmen, gelir dağılımındaki adaletsizlik, rüşvet ve yolsuzluklar, Boko Haram terörü başta olmak üzere, geçmişten bu yana süregelen sorunların devam etmesine neden oluyor.

Abuja hükümeti Boko Haram’a karşı askeri operasyonlara devam etse de, örgütün bombalı saldırılarının etkili ve stratejik bir şekilde sürmesi, ülke kamuoyundaki tartışmaları da beraberinde getiriyor ve örgütün etkisinin önümüzdeki yıllarda da süreceğinin bir göstergesi olarak okunuyor.